Theo Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, nếu phải nói một chữ về con đường phát triển AI Việt Nam, đó chính là chữ “và”: toàn cầu và địa phương, hợp tác và tự chủ, công nghệ và ứng dụng…

Thông điệp được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ tại Diễn đàn AI trong kỷ nguyên số, chiều 29/8. Sự kiện được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức trong khuôn khổ Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm.

Diễn đàn AI trong kỷ nguyên số không chỉ là một sự kiện khoa học công nghệ, mà còn là nơi cùng bàn về tương lai phát triển của đất nước.

Một đặc điểm rất quan trong của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự cân bằng giữa quyền lực của các ông lớn (big tech) sở hữu công nghệ lõi và lợi thế của các nước, doanh nghiệp am hiểu ngữ cảnh, ngôn ngữ, văn hóa địa phương và sở hữu dữ liệu chuyên ngành để làm các ứng dụng chuyên sâu. Đó là những gã khổng lồ bé nhỏ. Thời chuyển đổi số thì công nghệ toàn cầu, nhưng dữ liệu địa phương.

Các ứng dụng chuyên ngành không chỉ giúp giải quyết các bài toán quốc gia, phát triển đất nước, mà còn giúp hoàn thiện công nghệ. Các ứng dụng chuyên ngành quan trọng phải chạy trên hạ tầng AI Việt Nam. Có hạ tầng AI toàn cầu nhưng cũng có những hạ tầng AI quốc gia. Có những platform (nền tảng) toàn cầu nhưng cũng có những platform quốc gia. Có những ứng dụng toàn cầu (như ChatGPT) nhưng cũng có vô vàn ứng dụng quốc gia. Sự kết hợp toàn cầu và quốc gia sẽ giúp cho thế giới phát triển bền vững hơn. Đây là cơ hội của những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Lợi thế của các doanh nghiệp Việt Nam là dữ liệu Việt Nam, là bài toán của Việt Nam, là mã nguồn mở AI, và lợi thế căn bản là con người Việt Nam, trí tuệ Việt Nam, sự linh hoạt, thích ứng của văn hóa Việt Nam – vốn là cái cần nhất, quan trọng nhất của thời đại mà công nghệ đang tạo ra những thay đổi nhanh chóng và có tính đột phá.

AI là hạ tầng trí tuệ. AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng, nó đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, giống như điện, viễn thông hay Internet. Ai làm chủ được AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, trong y tế, giáo dục, quản trị và cả quốc phòng, an ninh.

Về cơ hội của Việt Nam, với 100 triệu dân số trẻ, năng động, am hiểu công nghệ, Việt Nam có điều kiện để vừa là người dùng nhanh, vừa là người tạo ra sản phẩm AI cho chính mình và cho thế giới. Chúng ta có thể đi nhanh hơn nhờ hạ tầng tính toán AI quốc gia, hệ sinh thái dữ liệu, doanh nghiệp công nghệ số Make in Vietnam và một lực lượng nghiên cứu, startup, một cộng đồng trẻ yêu công nghệ.

AI cũng đặt ra thách thức và trách nhiệm. AI mở ra cơ hội lớn, nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, chúng ta phải phát triển AI vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn. AI vì con người, không thay thế mà phục vụ con người.

Diễn đàn AI diễn ra khi chúng ta đang chuẩn bị thông qua Luật AI, chiến lược mới về AI, chương trình hành động quốc gia về AI, bộ quy tắc về đạo đức AI. Đây là dịp rất tốt để Bộ Khoa học và Công nghệ lắng nghe, tiếp thu hoàn thiện thể chế.

Chúng ta cũng đang phải chính thức xác định con đường phát triển AI Việt Nam. Nếu phải nói một chữ về con đường này, đó là chữ “và”. Toàn cầu và địa phương. Hợp tác và tự chủ. Big Tech và Startup. Công nghệ và ứng dụng. Sử dụng và làm chủ. Sáng tạo và kiểm soát. Hạ tầng toàn cầu và hạ tầng quốc gia. Dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ. Ứng dụng nền tảng, đa năng và ứng dụng chuyên sâu. Công nghệ mở và công nghệ đóng, vừa hội nhập để học hỏi và đóng góp, vừa tự chủ để làm chủ và bảo vệ lợi ích quốc gia.

Diễn đàn cũng là nơi Nhà nước lắng nghe và đồng hành cùng doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng AI, nơi doanh nghiệp và nhà nghiên cứu kết nối, cùng tạo ra sản phẩm AI “Made by Vietnam”, và là nơi các bạn trẻ khởi nghiệp tìm thấy niềm cảm hứng và cơ hội để bứt phá.

Chúng ta đang đứng trước một cánh cửa lớn. Tôi tin với quyết tâm và sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học và toàn xã hội, chúng ta sẽ biến cơ hội thành thành công.

Qua các phiên thảo luận, chúng ta đã cùng chia sẻ và thống nhất rằng:

1. Sự phát triển nhanh và bền vững của AI phải dựa trên chữ “và”. Lịch sử loài người đã dùng chữ “hoặc” là chính, thì nay đã đến lúc chữ “và” phải trở thành trọng tâm. Toàn cầu và địa phương. Hợp tác và tự chủ. Công nghệ và ứng dụng. Mức độ văn minh của nhân loại tương ứng với mức độ chúng ta biết đặt chữ “và” thay vì chữ “hoặc”.

Sự phát triển AI sẽ phải dựa trên 4 trụ cột, đây cũng là những chữ “và” rất quan trọng: thể chế AI, hạ tầng AI, nhân lực AI và văn hóa AI. Thể chế AI minh bạch, hạ tầng AI hiện đại, nhân lực AI chất lượng cao và văn hóa AI nhân văn. Và một chữ “và” nữa, AI và vấn đề của AI. Nó là cặp song sinh, như âm và dương, như hai mặt của một đổng xu, nương tựa vào nhau để cùng tồn tại và phát triển, và chuyển hóa nhau. Các vấn đề của AI có thể được giải quyết bởi chính AI, ví dụ, đào tạo nhân lực AI bằng chính công nghệ AI, phát hiện vi phạm đạo đức AI cũng bằng chính AI. AI lớn lên cùng chính những vấn đề mà nó tạo ra. Không có vấn đề của AI thì cũng không có sự trưởng thành của AI. AI và vấn đề của AI là một chữ “và” vĩ đại.

2. Về công nghệ AI mở, Việt Nam cam kết phát triển và làm chủ công nghệ số, trong đó có AI dựa trên chuẩn mở, mã nguồn mở. Không chỉ cam kết mà đây còn là chiến lược của chúng ta: Mở để phát triển và làm chủ công nghệ Việt Nam, để Make in Vietnam, và cũng là để đóng góp cho nhân loại. Không chỉ là chiến lược mà đây còn là chương trình hành động của chúng ta. Mở để sử dụng tri thức của người khác và để tạo ra mặt bằng cao hơn cho người khác.

3. AI không chỉ là công nghệ, mà đã trở thành một loại hạ tầng quốc gia mới, hạ tầng trí tuệ của Việt Nam, sẽ ảnh hưởng tới mọi lĩnh vực của đời sống, từ kinh tế, giáo dục, y tế cho đến an ninh quốc phòng. Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia dùng chung, và dữ liệu AI mở dùng chung. Cần thực hiện AI hóa như là điện khí hóa, nhưng Việt Nam cần AI hóa nhanh hơn, nhanh nhất có thể.

4. Việt Nam có cơ hội để không chỉ ứng dụng, mà còn phát triển ứng dụng và làm chủ công nghệ AI, nhờ nguồn nhân lực trẻ, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, và sự quan tâm đầu tư của Nhà nước. Các AI startup sẽ là động lực quan trọng về phát triển AI Việt Nam.

5. Về tạo thị trường AI trong nước, không có ứng dụng sẽ không có thị trường. Không có thị trường, doanh nghiệp AI Việt Nam sẽ mãi bé nhỏ. Do vậy, đẩy mạnh ứng dụng AI trong SME (doanh nghiệp vừa và nhỏ), cơ quan nhà nước và các lĩnh vực trọng điểm là cách nhanh nhất để phát triển AI, để tạo ra các doanh nghiệp AI Việt Nam. Chính phủ sẽ chi tiêu nhiều hơn cho AI, Quỹ Đổi mới công nghệ NATIF của Bộ Khoa học và Công nghệ phải dành ít nhất 40% để hỗ trợ ứng dụng AI, cấp voucher cho SME sử dụng dịch vụ của các doanh nghiệp AI Việt Nam. Thị trường trong nước là các nôi để tạo ra các doanh nghiệp AI Việt Nam.

6. Phát triển AI phải đi đôi với trách nhiệm xã hội và đạo đức, bảo đảm an toàn, minh bạch, và vì con người. Đây là điều kiện để AI phát triển bền vững, được xã hội tin cậy, ủng hộ.

Về chính sách và thể chế, một điểm nhấn quan trọng tại diễn đàn hôm nay là sự đồng thuận về việc Việt Nam cần: Ban hành Bộ nguyên tắc đạo đức AI quốc gia, hài hòa với chuẩn mực quốc tế, nhưng được thiết kế phù hợp với thực tiễn Việt Nam, và xây dựng Luật AI, chiến lược AI theo một số quan điểm cốt lõi sau:

1. Quản lý theo mức độ rủi ro. Những ứng dụng ít rủi ro thì khuyến khích mạnh mẽ, những ứng dụng rủi ro cao thì phải kiểm soát chặt chẽ.

2. Minh bạch và trách nhiệm giải trình. AI phải có cơ chế giải thích và người triển khai AI phải chịu trách nhiệm với sản phẩm của mình.

3. Đặt con người làm trung tâm. AI không thay thế con người mà phục vụ con người. AI là trợ lý của con người, mỗi người sẽ có một trợ lý, chỉ 10-20 năm trước đây, điều này là không tưởng. AI không được xâm phạm quyền riêng tư, không tạo ra bất công, thiên kiến.

4. Khuyến khích phát triển AI trong nước. Hỗ trợ doanh nghiệp, viện nghiên cứu, startup làm chủ công nghệ AI, từ hạ tầng tính toán, dữ liệu mở AI, đào tạo đến sản phẩm Make in Vietnam.

5. Lấy AI làm động lực tăng trưởng nhanh và bền vững. Ứng dụng AI mạnh mẽ trong một số ngành trọng điểm như công nghiệp chế tạo, nông nghiệp thông minh, logistics, tài chính ngân hàng, y tế, giáo dục… AI là nhân tố quan trọng nâng cao năng suất lao động, tăng trưởng GDP. Ứng dụng mạnh mẽ AI trong quản trị xã hội, trong Chính phủ số, chính quyền địa phương hai cấp, đô thị thông minh.

6. Bảo vệ chủ quyền số. AI và dữ liệu là tài nguyên chiến lược. Mọi hệ thống AI hoạt động tại Việt Nam phải tuân thủ luật pháp Việt Nam và bảo đảm an ninh quốc gia.

Luật AI không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia. AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Diễn đàn hôm nay khép lại, nhưng hành trình phát triển AI của Việt Nam mới chỉ vừa bắt đầu. Những gì chúng ta bàn luận sẽ được Bộ Khoa học và Công nghệ tổng hợp, báo cáo Chính phủ, và chuyển hóa thành chính sách, chiến lược và hành động.

Các tổ chức quốc tế, cộng đồng doanh nghiệp, các nhà khoa, các chuyên gia, các bạn trẻ hãy tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ, cùng nhau xây dựng một Việt Nam hùng cường thịnh vượng trong kỷ nguyên AI.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng

Nguồn: https://vnexpress.net